Luchtfoto Soester Eng
Hoe oud is de Eng?
“De Eng ligt op een heuvelrug die gevormd is in de tweede ijstijd, zo’n 150.000 à 200.000 jaar geleden. Al in de prehistorie woonden hier mensen. Het oudste teken daarvan is een grafheuvel op de Eng, het Enghenbergje. Die is van ongeveer 2000 voor Christus. De eerste keer dat de naam ‘Zoys’ (Soest) wordt genoemd is in het jaar 1028, toen werden veertien hoeven, boerderijen waar kleine gemeenschappen met elkaar leefden, door de bisschop van Utrecht geschonken aan de Paulusabdij. Die hoeven lagen als een lint langs de rand van de Eng.”
Frank Jansma, voorzitter van de Stichting Vrienden Soester Eng
Hoe werd de Eng vroeger gebruikt?
“Boeren verbouwden hun gewassen op de hogere, droge delen van de Eng. In de lagere, natte weilanden bij de rivier de Eem lieten ze hun vee grazen. Achter de Eng lagen moerassen. Daar haalden ze turf, hout en heide vandaan. Er was dus zowel akkerbouw als veeteelt. De grond op de Eng was meentgrond; gemeenschappelijke grond. Als er bijvoorbeeld graan stond en dit werd geoogst, dan had iedereen daarna het recht om zijn vee over die akkers te laten lopen. En dit was niet alleen een recht, maar ook noodzaak om de arme zandgrond te bemesten. Vooral schapen deden het goed op die schrale gronden. Overdag graasden ze op de heide en ’s nachts gingen ze in de zogenoemde potstallen. In deze stallen werden mest en heideplaggen verzameld. Dat mengsel werd in het voorjaar over de akkers uitgespreid.”
Is dat nu nog te zien?
“In de grond kun je nog steeds zien dat hier al heel lang landbouw is. Tot een meter diep vind je donkere grond, een mengsel van heide en mest. Deze laag is in de loop van honderden jaren opgebouwd. Maar de bodem is ook verstoord. Zo stonden er in de Tweede Wereldoorlog op de Eng bunkers en luchtafweergeschut van de Duitsers om het vliegveld Soesterberg, dat in handen van de Duitsers was, te beschermen. De bouw en later afbraak van die bunkers heeft veel overhoopgehaald.”
Luchtfoto de Eng
Wat zie je bovengronds nog?
“In lange percelen over de Eng mochten boeren gebruikmaken van de akkers, die reikten van de rivier de Eem tot aan de moerassen achter de Eng. De percelen zijn nog steeds lang en smal, precies zoals vroeger. Dat komt doordat hier bijna geen ruilverkaveling is geweest. Op een luchtfoto zie je dat heel goed.”
Hoe is de situatie nu?
“De Noordelijke zijde van de Eng is in de loop van de 20ste eeuw bijna helemaal bebouwd. Er zijn daar nog maar een paar stukjes groen over: een evenemententerrein, een hondenuitlaatveld, enkele akkers en een paar kleine weiden. Heel erg belangrijk om dit te behouden. Gelukkig is aan de zuidkant een flink stuk (ongeveer zestig hectare) van dit agrarische gebied bewaard gebleven. In de jaren 70 waren er plannen voor een grote weg over de Eng, maar de inwoners van Soest kwamen toen in actie. Dankzij hen is de Zuidelijke Eng nu beschermd dorpsgezicht.”
Wat gebeurt er nu op de Zuidelijke Eng?
“Er zijn akkers van diverse bedrijven, allemaal met melkvee, maar heel verschillend van opzet. Een kaasboerderij, een biologisch-dynamische boerderij met een boerderijwinkel en zorg-dagbesteding en een bedrijf dat naast melkvee ook schapen en varkens houdt. Op de Eng worden verschillende gewassen verbouwd, zoals snijmais, rogge en luzerne, vooral bestemd als veevoer. Naast deze akkers ligt de Engtuin, hierin is een grote moestuin en een pluktuin te vinden. Pieter Kuijer teelt en verkoopt daar samen met mensen uit Soest lokaal groenten. Ook zaait hij stroken langs zijn akkers in met bloemen voor de biodiversiteit, daar kunnen Soestenaren financieel aan bijdragen. Ontzettend belangrijk, wij als stichting ondersteunen dit soort initiatieven ook waar mogelijk; zonder boeren, geen Eng.”
Wat is het verhaal achter de molen op de Eng?
“Vanaf 1474 hebben er molens gestaan in Soest, ook op de Eng. Door de opkomst van elektrische motoren voor het maalproces werden de molens begin 20ste eeuw overbodig. In 2008 is de korenmolen De Windhond uit 1737 midden op de Soester Eng herbouwd om deze geschiedenis in ere te houden.”
Korenmolen De Windhond
Wat is het doel van de Stichting Vrienden Soester Eng?
“We willen ervoor zorgen dat de Eng blijft zoals die nu is: een open gebied waar boeren werken. We vertellen ook vaak over de Eng in lezingen. En we hopen, richting het duizendjarig bestaan van Soest, dat we nieuwe gidsen kunnen opleiden die de geschiedenis van dit gebied willen blijven vertellen.”
Wat hoopt u als u naar de toekomst kijkt?
“Ik hoop dat de Eng akkergebied blijft. Dat inwoners van Soest zich bewust worden van de waarde van de boerenbedrijven en dat ze vaker kiezen voor lokaal eten. Daar hoort ook bij dat mensen bereid zijn om daar meer voor te betalen. Omgekeerd betekent het dat de boer hierdoor een reëel inkomen heeft en kan werken op een manier die goed is voor de natuur. Maar daarvoor moeten we allemaal ons steentje bijdragen.”
Meer informatie is te vinden op www.soestereng.nl